“มาร์กาเร็ต เอ็กซ์โอ” (Margaret X.O.) เป็นยาคุมรายเดือนชนิดฮอร์โมนรวมแบบ 28 เม็ด
โดยเม็ดยาสีขาว 21 เม็ดเป็นเม็ดยาฮอร์โมน ซึ่งมีตัวยาเมสทรานอล (Mestranol) เม็ดละ 0.05 มิลลิกรัม และนอร์อิทิสเตอโรน (Norethisterone) เม็ดละ 1 มิลลิกรัม
ส่วนเม็ดยาสีน้ำตาล 7 เม็ดเป็นเม็ดยาเสริมธาตุเหล็ก ซึ่งมีตัวยาเฟอร์รัส ฟูมาเรต (Ferrous fumarate) เม็ดละ 75 มิลลิกรัม โดยถือว่าเป็นเม็ดยาหลอก เนื่องจากไม่มีผลในการคุมกำเนิดค่ะ
Mestranol ต้องผ่านการเปลี่ยนแปลงที่ตับให้เป็น Ethinyl estradiol ก่อนจึงจะออกฤทธิ์ได้ โดยทั่วไปถือว่า Mestranol 0.050 มิลลิกรัม เทียบเท่ากับ Ethinyl estradiol 0.030 – 0.035 มิลลิกรัม
และเพราะมีปริมาณ Ethinyl estradiol น้อยกว่า 0.05 มิลลิกรัม จึงจัดให้ “มาร์กาเร็ต เอ็กซ์โอ” อยู่ในกลุ่มของยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม ประเภทฮอร์โมนต่ำ (Low dose pills)
ผลข้างเคียงจากเอสโตรเจน เช่น คลื่นไส้, อาเจียน, ปวดศีรษะ, บวมน้ำ หรือการเกิดฝ้า จึงพบน้อยกว่ายาคุมประเภทฮอร์โมนสูง (High dose pills) โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผลข้างเคียงต่อระบบทางเดินอาหาร ได้แก่ คลื่นไส้/อาเจียน ที่พบจากการใช้ Mestranol ได้น้อยกว่ายาคุมสูตร Ethinyl estradiol
สำหรับ Norethisteroneเนื่องจากเป็นโปรเจสตินที่มีฤทธิ์แอนโดรเจน จึงอาจพบผลข้างเคียง เช่น สิว, หน้ามัน หรือขนดก
ส่วนผลข้างเคียงจาก Ferrous fumarate เช่น คลื่นไส้, ไม่สบายท้อง, ท้องผูก, ท้องร่วง, อุจจาระมีสีดำหรือคล้ำขึ้น อาจพบได้บ้างในระหว่างที่ใช้เม็ดยาหลอก
นอกจากนี้ การใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม อาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ (Venous thromboembolism; VTE) ได้
ซึ่งผู้ที่อยู่ในเกณฑ์อ้วนมาก หรือมีค่าดัชนีมวลกาย (Body mass index; BMI) ตั้งแต่ 30 กิโลกรัมต่อตารางเมตรขึ้นไป จะยิ่งมีความเสี่ยงมากขึ้น
แม้แนวทางขององค์การอนามัยโลก (WHO), ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา (CDC) และคณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักร (FSRH) ไม่ได้ห้ามใช้ในคนอ้วน ถ้าไม่มีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ ของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันร่วมด้วย
แต่เพื่อความปลอดภัย ก็ควรเพิ่มความระมัดระวังในการเลือกสูตรยาคุมที่เหมาะสม หรืออาจพิจารณาทางเลือกอื่นแทนการใช้ยาคุมฮอร์โมนรวม โดยเฉพาะผู้ที่มีค่า BMI > 35 kg/m2
อย่างไรก็ตาม ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมที่มีปริมาณเอสโตรเจน Ethinyl estradiol ไม่เกินเม็ดละ 0.03 มิลลิกรัม และใช้ตัวยาโปรเจสตินเป็น Levonorgestrel, Norethisterone หรือ Norgestimate มีความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือดต่ำกว่าสูตรอื่น ๆ
ซึ่งอาจสูงขึ้นเล็กน้อยสำหรับยาคุมที่ใช้ Mestranol 0.05 มิลลิกรัม โดยเทียบเท่ากับยาคุมที่มี Ethinyl estradiol 0.030 – 0.035 มิลลิกรัม
“มาร์กาเร็ต เอ็กซ์โอ” จึงเป็นทางเลือกในการคุมกำเนิดสำหรับผู้ที่เริ่มใช้ยาคุมฮอร์โมนรวม หรือกังวลเกี่ยวกับความเสี่ยงดังกล่าว และต้องการเสริมธาตุเหล็กร่วมด้วย
แต่ผู้ที่มีโรคประจำตัว, ผู้ที่สูบบุหรี่และมีอายุตั้งแต่ 35 ปีขึ้นไป, ผู้ที่ต้องการใช้เพื่อวัตถุประสงค์อื่น ๆ นอกเหนือจากการคุมกำเนิด ก็ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้นะคะ
อีกทั้ง ผู้ป่วยที่มีภาวะพร่องเอนไซม์จีซิกพีดี (G-6-PD deficiency) ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาคุม “มาร์กาเร็ต เอ็กซ์โอ” เนื่องจาก Mestranol อาจทำให้เม็ดเลือดแดงแตกได้ง่าย
เช่นเดียวกับผู้ป่วยโรคโลหิตจางธาลัสซีเมีย ที่ไม่ควรใช้ยาคุม “มาร์กาเร็ต เอ็กซ์โอ” เพราะอาจเสี่ยงต่อภาวะเหล็กเกินหากได้รับ Ferrous ปริมาณมาก หรือเป็นประจำ
“มาร์กาเร็ต เอ็กซ์โอ” ผลิตโดยบริษัท ไบร์วู๊ดฟาร์มาซูติคอล จำกัด (Brywood Pharmaceutical Co., Ltd.) มีราคาประมาณ 80 – 90 บาทค่ะ
