การเว้นว่าง 7 วันหลังใช้ยาคุม 21 เม็ดแผงเดิมหมด และการรับประทานเม็ดยาหลอกที่มีในแผงยาคุม 28 เม็ดหลาย ๆ ยี่ห้อ ถือเป็นช่วงปลอดฮอร์โมนเพื่อให้ประจำเดือนมา
แล้วในช่วงที่ไม่ได้รับฮอร์โมนเช่นนี้ ยังมีผลป้องกันจากยาคุมรายเดือนที่ใช้อยู่ไหม หากมีเพศสัมพันธ์ควรใช้ถุงยางอนามัยหรือเปล่า และจะต้องรับประทานยาคุมฉุกเฉินหรือไม่
ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมแบบ 21 เม็ด เมื่อรับประทานหมดแผงเดิมแล้ว ก็จะเว้นว่าง 7 วันก่อนต่อยาคุมแผงใหม่ ในช่วงที่เว้นว่างดังกล่าวถือเป็นช่วงปลอดฮอร์โมนค่ะ
เมื่อไม่ได้รับฮอร์โมนไปหล่อเลี้ยง เยื่อบุโพรงมดลูกก็จะเกิดการหลุดลอกและมีเลือดออก กลายเป็นประจำเดือนในรอบนั้น
โดยประจำเดือนมักจะมาหลังจากที่ใช้ยาคุมหมดแผงไปแล้วประมาณ 2 – 3 วัน ซึ่งตรงกับวันที่ 3 – 4 ของช่วงที่เว้นว่าง หรืออาจคลาดเคลื่อนบ้างเล็กน้อย
ส่วนยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมแบบ 28 เม็ด และยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยวรูปแบบใหม่อย่าง “สลินดา” (Slinda) แม้ว่าจะมีการรับประทานต่อเนื่องกันทุกวัน โดยเมื่อหมดแผงเดิมแล้วก็จะต่อแผงใหม่ในวันถัดมา แต่ก็มีช่วงปลอดฮอร์โมนเช่นกันนะคะ นั่นก็คือช่วงที่เป็นเม็ดยาหลอกในแผงนั่นเอง
เม็ดยาหลอก หรืออาจเรียกว่าเม็ดแป้ง จะมีอยู่แผงละ 7 เม็ดหรือ 4 เม็ด ขึ้นกับยี่ห้อที่ใช้ ซึ่งประจำเดือนมักจะมาตรงกับวันที่รับประทานเม็ดยาหลอกเม็ดที่ 3 หรือ 4 โดยประมาณ
ยาคุมที่มีช่วงปลอดฮอร์โมน จะใช้การยับยั้งการตกไข่เป็นกลไกหลักในการป้องกันการตั้งครรภ์ค่ะ โดยมีประสิทธิภาพในการยับยั้งได้มากกว่า 99% ดังนั้น หากรับประทานถูกต้องและตรงเวลาสม่ำเสมอ ก็มักจะไม่มีไข่ตกในระหว่างที่ใช้ยาคุมอยู่
และเมื่อไม่มีไข่ตก แม้จะมีเพศสัมพันธ์แบบหลั่งในก็ไม่มีปัญหา เนื่องจากอสุจิไม่สามารถผสมกับไข่ได้ จึงไม่เกิดการตั้งครรภ์นั่นเอง
แต่เมื่อหยุดใช้ ก็จะไม่มีผลยับยั้งจากยาคุมต่อไปแล้ว กระบวนการตกไข่ก็สามารถทำงานได้อีก ดังนั้น ถ้ามีเพศสัมพันธ์แบบหลั่งใน ก็มีความเสี่ยงที่อสุจิจะผสมกับไข่ และเกิดการตั้งครรภ์ตามมา
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะไม่ได้รับฮอร์โมนในช่วงที่เว้นว่าง 7 วันหรือในช่วงที่รับประทานเม็ดยาหลอก แต่ถ้าผู้ใช้เริ่มแผงใหม่ตามกำหนด และรับประทานอย่างต่อเนื่อง ยาคุมก็สามารถยับยั้งไข่ตกได้ทัน จึงถือว่ามีผลป้องกันจากยาคุมอยู่ และสามารถหลั่งในได้เช่นเดียวกับช่วงที่รับประทานเม็ดยาฮอร์โมน
แต่การมีเพศสัมพันธ์ในระหว่างที่มีประจำเดือน อาจเสี่ยงต่อการติดเชื้อเพิ่มขึ้น ดังนั้น แม้ว่าผู้ใช้ยาคุมจะไม่ต้องกังวลเรื่องการตั้งครรภ์ แต่ก็ควรรอให้ประจำเดือนหายดีก่อนนะคะ
สรุปก็คือ สำหรับผู้ที่ตั้งใจว่าจะต่อยาคุมแผงใหม่ ก็สามารถมีเพศสัมพันธ์หลั่งในได้ ในช่วงที่เว้นว่าง 7 วันหลังใช้ยาคุม 21 เม็ดแผงเดิมหมด หรือในช่วงรับประทานเม็ดยาหลอกที่มีในแผงยาคุม 28 เม็ด เช่นเดียวกับช่วงที่รับประทานเม็ดยาฮอร์โมนอยู่ ถ้าใช้ยาคุมรายเดือนถูกต้องก็ไม่ต้องรับประทานยาคุมฉุกเฉินให้เกิดผลข้างเคียงเพิ่มขึ้นโดยไม่จำเป็น
แต่ควรรอให้ประจำเดือนหายดีก่อนจึงค่อยมีเพศสัมพันธ์ เพื่อลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ
และจะต้องต่อยาคุมแผงใหม่ตามกำหนด อีกทั้งควรใช้ตรงเวลาสม่ำเสมอ โดยเฉพาะในช่วงที่รับประทานเม็ดยาฮอร์โมนสัปดาห์แรกของแผงใหม่ เพื่อให้มั่นใจว่ายาคุมจะสามารถยับยั้งไข่ตกได้อย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพ
แต่สำหรับผู้ที่ต้องการจะหยุดยาคุม และไม่ได้เตรียมการคุมกำเนิดด้วยวิธีใด ๆ ต่อ แม้จะยังอยู่ในช่วงที่เว้นว่าง 7 วันหลังใช้ยาคุม 21 เม็ดแผงเดิมหมด หรือในช่วงรับประทานเม็ดยาหลอกของยาคุม 28 เม็ดแผงล่าสุด หากยังไม่พร้อมที่จะมีบุตร ก็ควรใช้ถุงยางอนามัยป้องกันทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ค่ะ
และถ้ามีเพศสัมพันธ์หลั่งในไปแล้วในช่วงปลอดฮอร์โมน โดยไม่ได้ต่อยาคุมแผงใหม่ หรือต่อยาคุมแผงใหม่ช้ากว่ากำหนดไปมาก ควรรับประทานยาคุมฉุกเฉินทันทีที่ทำได้ ภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ หรืออย่างช้าไม่เกิน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ เพื่อลดความเสี่ยงของการตั้งครรภ์ไม่พร้อมด้วยนะคะ
เอกสารอ้างอิง
- Selected Practice Recommendationsfor Contraceptive Use, 3rd edition. World Health Organization, 2016.
- S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use. Centers for Disease Control and Prevention, 2016.
- FSRH CEU Guidance: Recommended Actions after Incorrect Use of Combined Hormonal Contraception. Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare, 2020.
- เอกสารกำกับยาภาษาอังกฤษ – Slinda®
