ยาคุมฉุกเฉินที่มีจำหน่ายในประเทศไทยในปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นยี่ห้อ โพสตินอร์ (Postinor), มาดอนน่า (Madonna), แมรี่ พิงค์ (Mary pink), แอปคาร์ นอร์แพก (ABCA Norpak), เลดี้นอร์ (Ladynore), เมเปิ้ล ฟอร์ท (Maple forte), แทนซี วัน (Tansy one), แจนนี่ (Janny), เอ-โพสน็อกซ์ (A-Posnox), มาดอนน่า วัน (Madonna one), รีโวค-1.5 (Revoke-1.5) และ โพสต์ 1 ฟอร์ต (Post 1 forte) ก็คือยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล (Levonorgestrel) โดยมีปริมาณยารวมในแต่ละแผงคิดเป็น 1.5 มิลลิกรัมเท่ากันทุกยี่ห้อ
อาการคลื่นไส้อาเจียนเป็นผลข้างเคียงที่อาจพบได้จากการใช้ยาคุมฉุกเฉิน ซึ่งหากอาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทาน การดูดซึมยาอาจยังไม่สมบูรณ์และไม่เพียงพอที่จะป้องกันการตั้งครรภ์ได้ จึงควรรับประทานซ้ำเพื่อทดแทนยาที่อาจปนออกมากับอาเจียนค่ะ
อย่างไรก็ตาม ผลข้างเคียงดังกล่าวไม่ได้เกิดขึ้นกับผู้ใช้ทุกรายนะคะ โดยพบว่า 15% ของผู้ใช้ มีอาการคลื่นไส้หลังรับประทานยา และมีเพียง 8.5% ของผู้ใช้ ที่อาเจียนหลังรับประทานยา1
ซึ่งโอกาสเกิดผลข้างเคียงหลังการรับประทานแบบครบขนาด 1.5 มิลลิกรัมในครั้งเดียว และการแยกรับประทานในขนาด 0.75 มิลลิกรัมสองครั้งห่างกัน 12 ชั่วโมง ไม่ได้แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ1,2
นอกจากนี้ อาการคลื่นไส้อาเจียนที่อาจเกิดขึ้น ก็มีความรุนแรงน้อยและสามารถหายเองได้ จึงไม่มีความจำเป็นที่จะต้องรับประทานยาต้านการอาเจียนก่อนใช้ยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรลค่ะ3
และเนื่องจากเวลาที่ได้รับยาคุมฉุกเฉิน เป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ นั่นคือ หากได้รับภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ จะมีประสิทธิภาพมากกว่าการใช้ที่เวลา 72 – 120 ชั่วโมง โดยเฉพาะ ถ้าเกิน 96 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ไปแล้ว ประสิทธิภาพก็จะลดลงมาก3
ดังนั้น ในกรณีที่ผู้ใช้ยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรลอาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทานยา ควรรับประทานซ้ำโดยเร็วที่สุดภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ โดยไม่จำเป็นจะต้องลดขนาดยา และไม่จำเป็นจะต้องรับประทานยาต้านการอาเจียนก่อน
- สำหรับผู้ที่รับประทานยาคุมฉุกเฉินแบบครบขนาดในครั้งเดียว นั่นคือ…
- ใช้ยาคุมฉุกเฉินยี่ห้อ เมเปิ้ล ฟอร์ท, แทนซี วัน, มาดอนน่า วัน, รีโวค-1.5 หรือ โพสต์ 1 ฟอร์ต ซึ่งรับประทาน 1 เม็ดครั้งเดียว
- ใช้ยาคุมฉุกเฉินยี่ห้อ โพสตินอร์, มาดอนน่า, แมรี่ พิงค์, แอปคาร์ นอร์แพก, เลดี้นอร์, แจนนี่ หรือ เอ-โพสน็อกซ์ โดยรับประทาน 2 เม็ดพร้อมกันครั้งเดียว
เมื่ออาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทานยา ให้รับประทานซ้ำอีก 1 แผงทันทีที่ทำได้ และสามารถใช้ยี่ห้อใดก็ได้ที่หาซื้อได้สะดวกและรวดเร็ว (ไม่จำเป็นจะต้องใช้ยี่ห้อเดิมหรือรูปแบบเดิมเท่านั้น) โดยรับประทานแบบครบขนาดในครั้งเดียวเหมือนเดิม และต้องใช้ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์
- สำหรับผู้ที่รับประทานยาคุมฉุกเฉินแบบแบ่งเป็น 2 ครั้ง นั่นคือ…
- ใช้ยาคุมฉุกเฉินยี่ห้อ โพสตินอร์, มาดอนน่า, แมรี่ พิงค์, แอปคาร์ นอร์แพก, เลดี้นอร์, แจนนี่ หรือ เอ-โพสน็อกซ์ โดยรับประทานครั้งละเม็ด ห่างกัน 12 ชั่วโมง
เมื่ออาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทานเม็ดแรก ให้รับประทานยาคุมฉุกเฉินแผงใหม่ทันทีที่ทำได้ และสามารถใช้ยี่ห้อใดก็ได้ที่หาซื้อได้สะดวกและรวดเร็ว (ไม่จำเป็นจะต้องใช้ยี่ห้อเดิมหรือรูปแบบเดิมเท่านั้น) โดยรับประทานยาคุมฉุกเฉินแผงใหม่แบบครบขนาดในครั้งเดียว และต้องใช้ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์
ส่วนยาคุมฉุกเฉินแผงเดิมที่มีตัวยาเหลืออยู่ 1 เม็ด ไม่ต้องนำมาใช้ต่อแล้วนะคะ
หรือถ้าไม่สะดวก เช่น ไม่สามารถหาซื้อยาคุมฉุกเฉินแผงใหม่ได้ในช่วงเวลาดังกล่าว ก็ให้รับประทานยาคุมฉุกเฉินเม็ดที่เหลือในแผงเดิมทันทีที่ทำได้ ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ แล้วค่อยซื้อยาคุมฉุกเฉินแบบ 2 เม็ดแผงใหม่ ยี่ห้อใดก็ได้ มารับประทานเพิ่ม 1 เม็ด ห่างจากเม็ดที่รับประทานล่าสุด 12 ชั่วโมง
หลังจากที่ใช้จนครบขนาดแล้ว ก็ไม่ต้องรับประทานยาคุมฉุกเฉินที่เหลืออีก 1 เม็ดในแผงใหม่ค่ะ
ส่วนกรณีที่อาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทานเม็ดที่สอง ให้ซื้อยาคุมฉุกเฉินแบบ 2 เม็ดแผงใหม่ ยี่ห้อใดก็ได้ มารับประทานเพิ่ม 1 เม็ดทันทีที่ทำได้ ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ และต้องรับประทานห่างจากเวลาที่ใช้เม็ดแรกไม่เกิน 24 ชั่วโมง
ใช้ครบขนาดแล้วก็ไม่ต้องรับประทานยาคุมฉุกเฉินที่เหลืออีก 1 เม็ดในแผงใหม่
หรือถ้าเกิน 24 ชั่วโมงนับจากเวลาที่รับประทานเม็ดแรกไปแล้ว ให้หาซื้อยาคุมฉุกเฉินแผงใหม่มารับประทานทันทีที่ทำได้ ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ และสามารถใช้ยี่ห้อใดก็ได้ที่หาซื้อได้สะดวกและรวดเร็ว (ไม่จำเป็นจะต้องใช้ยี่ห้อเดิมหรือรูปแบบเดิมเท่านั้น) โดยรับประทานแบบครบขนาดในครั้งเดียวได้เลยนะคะ
เอกสารอ้างอิง
- Leelakanok N, Methaneethorn J. A Systematic Review and Meta-analysis of the Adverse Effects of Levonorgestrel Emergency Oral Contraceptive. Clin Drug Investig. 2020 May;40(5):395-420.
- Rodriguez MI, Godfrey EM, Warden M, Curtis KM. Prevention and management of nausea and vomiting with emergency contraception: a systematic review. Contraception. 2013 May;87(5):583-9.
- Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use, 3rd edition. Geneva: World Health Organization; 2016.
