โดยปกติ ผู้ใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ดจะมีเลือดออกมาในช่วงที่เว้นว่าง 7 วันก่อนต่อยาคุมแผงใหม่ แล้วถ้ามีประจำเดือนมากลางแผงล่ะ จะต้องทิ้งยาคุมแผงเดิมเลยมั้ย หรือควรทำอย่างไรดี
เมื่อรับประทานยาคุมแบบ 21 เม็ดหมดแผงแล้ว ก็จะเว้นว่างเพื่อเป็นช่วงปลอดฮอร์โมนอีก 7 วัน จากนั้นจึงค่อยต่อยาคุมแผงใหม่
ในช่วงที่ไม่ได้รับประทานยาคุม เยื่อบุโพรงมดลูกที่ขาดฮอร์โมนไปหล่อเลี้ยงต่อก็จะหลุดลอก และเกิดการฉีกขาดของหลอดเลือดบริเวณเยื่อบุโพรงมดลูก ทำให้มีเลือดออกมาคล้ายกับประจำเดือนที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ โดยมักพบหลังหยุดยาคุมไปแล้ว 2 – 3 วันค่ะ
อย่างไรก็ตาม ผู้ใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ดก็อาจมีเลือดออกมากลางแผงได้เช่นกันนะคะ โดยมักพบในลักษณะของเลือดที่ออกกะปริบกะปรอยจากความแปรปรวนของฮอร์โมน
ซึ่งอาจเกิดขึ้นกับผู้ที่ใช้ยาคุมแผงแรก ๆ (โดย 1 ใน 5 รายที่เริ่มใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม อาจพบว่ามีเลือดออกผิดปกติในช่วง 3 เดือนแรก) หรือผู้ที่ใช้ยาคุมฮอร์โมนต่ำมาก โดยเฉพาะถ้ารับประทานไม่ตรงเวลาสม่ำเสมอ
รวมทั้งเมื่อเกิดปัญหาที่ทำให้ยาคุมถูกดูดซึมน้อยลงหรือขับออกเร็วขึ้น เช่น การอาเจียน, การถ่ายเหลว และการใช้ร่วมกับยาหรือสมุนไพรบางอย่าง
นอกจากนี้ ผู้ที่ใช้ยาคุม 21 เม็ดแบบต่อเนื่องโดยไม่มีช่วงปลอดฮอร์โมน หรือนาน ๆ ทีถึงจะมีช่วงปลอดฮอร์โมน รวมถึงกรณีที่ใช้ยาคุมติดต่อกันมาเป็นเวลานาน ก็พบได้เช่นกันว่าเยื่อบุโพรงมดลูกที่บางมากอาจไม่เกิดการหลุดลอก ทำให้บางรอบก็ไม่มีเลือดออกมาในช่วงปลอดฮอร์โมน
หรือในทางตรงกันข้าม เยื่อบุโพรงมดลูกที่บางมาก ก็อาจทำให้เกิดการฉีกขาดของหลอดเลือดในเยื่อบุ ทำให้มีเลือดออกมากะปริบกะปรอยทั้งที่ยังใช้ไม่หมดแผง
ในกรณีที่มีเลือดออกมากลางแผง ยังสามารถใช้ยาคุม 21 เม็ดแผงนั้นต่อได้ตามปกติ แต่ควรรับประทานให้ตรงเวลาสม่ำเสมอ
หากไม่มีปัญหาลืมรับประทาน, อาเจียนภายใน 2 – 3 ชั่วโมงหลังรับประทาน, อาเจียนและ/หรือถ่ายเหลวอย่างรุนแรงและต่อเนื่อง โดยเกิดขึ้นติดต่อกันตั้งแต่ 2 – 3 วันขึ้นไป
และไม่ได้ใช้ร่วมกับยาบางตัวในกลุ่มของยากันชัก, ยารักษาวัณโรค, ยาต้านเชื้อไวรัสเอชไอวี หรือสมุนไพรที่มีชื่อว่าเซนต์จอห์นเวิร์ต
ก็ถือว่ายังมีผลป้องกันจากยาคุมที่ใช้เหมือนเดิมค่ะ
อย่างไรก็ตาม หากเกิดปัญหาจากการใช้ที่ไม่เหมาะสม ยกตัวอย่างเช่น ลืมรับประทานยาคุมติดต่อกันหลายวัน จนทำให้ประจำเดือนมาก่อนที่จะใช้ยาคุม 21 เม็ดหมดแผง
ก็ควรปฏิบัติตามแนวทางแก้ไขเมื่อลืมรับประทานยา โดยหนึ่งในนั้นก็คือ ให้งดมีเพศสัมพันธ์ไปก่อน หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ จนกว่าจะได้รับประทานยาคุมติดต่อกันครบ 7 วันนะคะ
ซึ่งในกรณีที่เหลือเม็ดยาในแผงให้ใช้ต่อไม่ถึง 7 วัน เมื่อรับประทานหมดแผงนี้แล้ว ควรข้ามช่วงปลอดฮอร์โมนไปเลย แล้วต่อแผงใหม่ในวันถัดมา เพื่อให้มั่นใจว่าผู้ใช้จะได้รับฮอร์โมนต่อเนื่องกันไม่น้อยกว่า 7 วัน และมีผลป้องกันจากยาคุมเกิดขึ้นก่อนที่จะถึงช่วงปลอดฮอร์โมนในครั้งถัดไป
หรือถ้ากังวลว่าผู้ใช้จะสับสนและลืมข้ามช่วงปลอดฮอร์โมนของแผงเดิม ก็อาจมีการแนะนำให้ทิ้งยาคุมแผงเดิมแล้วเริ่มรับประทานแผงใหม่แทนค่ะ
และเมื่อรับประทานยาคุม 21 เม็ดแผงใหม่จนหมดแล้ว ก็เว้นว่างเป็นช่วงปลอดฮอร์โมน 7 วัน เพื่อให้ประจำเดือนมาตามปกติ
เลือดกะปริบกะปรอยที่อาจเกิดขึ้นกลางแผง รวมถึงประจำเดือนที่มาก่อนกำหนดเนื่องจากลืมรับประทานยาคุมติดต่อกันหลายวัน โดยปกติแล้วก็จะหายไปเองได้ในไม่กี่วัน
ดังนั้น หากรับประทานยาคุมอย่างถูกต้องและตรงเวลาสม่ำเสมอ โดยเฉพาะเมื่อมีการใช้ยาคุมต่อเนื่องกันมามากกว่า 3 แผงแล้ว อีกทั้งไม่เกิดปัญหาใด ๆ ที่อาจทำให้ประสิทธิภาพของยาคุมลดลง แต่ยังมีเลือดออกมามากหรือนานผิดปกติ
หรือมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ตกขาวผิดปกติ คันหรือมีกลิ่นเหม็นคาวที่ช่องคลอด ปวดท้องรุนแรง แสบขัดเวลาปัสสาวะ เจ็บขณะร่วมเพศ หรือมีเลือดออกทุกครั้งหลังมีเพศสัมพันธ์ ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสมนะคะ
เอกสารอ้างอิง
- Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare (FSRH). FSRH Guideline: Combined Hormonal Contraception. 2019 (Amended 2020).
- Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare (FSRH). FSRH Clinical Guidance: Problematic Bleeding with Hormonal Contraception. 2015.
- Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare (FSRH). FSRH CEU Guidance: Recommended Actions after Incorrect Use of Combined Hormonal Contraception. 2020 (Amended 2021).
- World Health Organization (WHO). Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use, 3rd edition. 2016.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use. 2016.
