ลืมอย่างไรที่ถือว่าพลาดการใช้ยาคุม

เริ่มเผยแพร่ 10 มกราคม 2024

ปรับปรุงล่าสุด 10 มกราคม 2024

                หากพลาดการใช้ยาคุม ทำให้ได้รับฮอร์โมนไม่ต่อเนื่องสม่ำเสมอ อาจส่งผลให้ประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ลดลง แต่การ “ลืมรับประทานยาคุม” ก็ไม่ใช่ว่าจะ “พลาดการใช้ยาคุม” เสมอไป ดังนั้น เพื่อลดความสับสน และสามารถแก้ไขได้อย่างเหมาะสม จึงควรทำความเข้าใจก่อนว่าต้องลืมอย่างไรที่ถือว่าพลาดการใช้ยาคุมไปแล้ว

 

                ถ้านับระยะห่าง จากเวลาที่รับประทานยาคุมเม็ดใดเม็ดหนึ่ง ไปหาเวลาที่รับประทานยาคุมเม็ดถัดไป ได้เท่ากับ 24 ชั่วโมง ก็จะถือว่ารับประทานยาคุมรายเดือนตรงเวลาค่ะ

 

                แต่เพื่อให้ง่ายต่อการจดจำ จึงอาจกำหนดเวลารับประทานยาคุมขึ้นมา โดยยึดตามนาฬิกา แล้วใช้ยาคุมในเวลาดังกล่าวเสมอ เช่น กำหนดเป็น 22.00 น. ของทุก ๆ วัน เป็นต้น

 

                หากรับประทานไม่ตรงเวลา โดยเฉพาะเมื่อพลาดการใช้ยาคุมในวันใดวันหนึ่งไปแล้ว ระดับฮอร์โมนในร่างกายที่ลดต่ำลง อาจไม่เพียงพอจะไปยับยั้งการตกไข่ หรือไม่สามารถคุมกำเนิดด้วยกลไกอื่น ๆ ได้

 

                แนวทางของ ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา (Centers for Disease Control and Prevention; CDC) เพื่อประเมินว่าพลาดการใช้ยาคุมหรือไม่ จะวัดระยะห่างจาก “เวลาที่ควรใช้” ไปหา “เวลาที่ได้รับประทานจริง” ของยาคุมเม็ดใดเม็ดหนึ่ง

                ส่วนแนวทางของ คณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักร (Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare; FSRH) จะหาระยะห่างจาก “เวลาที่ได้รับประทานจริง” ของยาคุมเม็ดหนึ่ง  กับยาคุมอีกเม็ดหนึ่ง

 

                เป็นต้นว่า ถ้ากำหนดเวลารับประทานยาคุมตรงกับ 22.00 น. ของแต่ละวัน แต่ลืมรับประทานยาคุมในวันอังคาร แล้วมานึกได้ในวันพุธเวลา 12.00 น. จึงรับประทานเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้

                ระยะห่างจาก “เวลาที่ควรใช้” ไปหา “เวลาที่ได้รับประทานจริง” ของยาคุมที่ต้องใช้ในวันอังคาร ก็จะนับจาก 22.00 น. ของวันอังคาร ไปหา 12.00 น. ของวันพุธ ได้เป็น 14 ชั่วโมง

                หรือถ้าหาระยะห่างระหว่าง “เวลาที่ได้รับประทานจริง” ของยาคุมทั้งสองเม็ดดังกล่าว ก็จะนับจาก 22.00 น. ของวันจันทร์ ไปหา 12.00 น. ของวันพุธ และได้เป็น 38 ชั่วโมง

 

                ซึ่งยาคุมต่างชนิด หรือมีตัวยาสำคัญที่ต่างกัน จะกำหนดเวลาสำหรับประเมินว่าพลาดการใช้ยาคุม (missed pill) แตกต่างกัน ดังนี้

ชนิดของยาคุม	เกณฑ์พิจารณาว่าพลาดการใช้ยาคุม (missed pill)
	แนวทางของ CDC (นับจากเวลาที่ควรใช้ยาคุมเม็ดนั้น ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง)	แนวทางของ FSRH (นับจากเวลาที่ได้รับประทานจริง ของยาคุมเม็ดหนึ่งกับอีกเม็ดหนึ่ง)
ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม	ตั้งแต่ 24 ชั่วโมงขึ้นไป (> 24 ชั่วโมง)	ตั้งแต่ 48 ชั่วโมงขึ้นไป (> 48 ชั่วโมง)
ยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยว สูตร Lynestrenol ได้แก่ เอ็กซ์ลูตอน, เดลิต้อน	มากกว่า 3 ชั่วโมง (> 3 ชั่วโมง)	มากกว่า 27 ชั่วโมง (> 27 ชั่วโมง)
ยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยว สูตร Desogestrel ได้แก่ ซีราเซท	มากกว่า 12 ชั่วโมง (> 12 ชั่วโมง)	มากกว่า 36 ชั่วโมง (> 36 ชั่วโมง)
ยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยว สูตร Drospirenone ได้แก่ สลินดา	มากกว่า 24 ชั่วโมง (> 24 ชั่วโมง)	มากกว่า 48 ชั่วโมง (> 48 ชั่วโมง)

 

                เพื่อลดความสับสน จึงขอทำความเข้าใจก่อนนะคะว่าในบทความนี้ จะใช้การนับระยะห่างจากเวลาที่ควรใช้ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง ตามแนวทางของ CDC

                นั่นคือ สำหรับยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม หากรับประทานช้ากว่าเวลาที่ควรใช้ ตั้งแต่ 24 ชั่วโมงขึ้นไป แต่ยังไม่ถึง 48 ชั่วโมง (24 to <48 hours) จะถือว่าพลาดการใช้ยาคุมไป 1 เม็ด หรือมี 1 Missed pill

                แต่หากรับประทานช้าไม่ถึง 24 ชั่วโมง (<24 hours) จะถือว่ายังไม่พลาดการใช้ยาคุมเม็ดนั้นค่ะ

 

                ตัวอย่างแรก ถ้าเวลาที่รับประทานยาคุมฮอร์โมนรวมเม็ดก่อน ตรงกับเวลา 22.00 น. ของวันจันทร์ เวลาที่ควรใช้เม็ดถัดมา ก็จะตรงกับเวลา 22.00 น. ของวันอังคาร แต่กลับลืมรับประทาน แล้วนึกได้ในวันพุธ เวลา 08.00 น. จึงรับประทานเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้

                เมื่อนับจากเวลาที่ควรใช้ คือ 22.00 น. ของวันอังคาร ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง คือ 08.00 น. ของวันพุธ จะห่างกัน 10 ชั่วโมง และเนื่องจากไม่ถึง 24 ชั่วโมง จึงถือว่ายาคุมที่ต้องใช้ในวันอังคาร มีการรับประทานช้า แต่ยังไม่พลาดการใช้

 

 

                ตัวอย่างที่สอง ถ้ากำหนดเวลารับประทานยาคุมฮอร์โมนรวมไว้ตรงกับ 22.00 น. โดยรับประทานตามปกติมาเรื่อย ๆ จนถึงวันจันทร์ จากนั้นก็ลืมรับประทานในวันอังคาร แล้วมานึกได้ในวันพุธ เวลา 22.00 น. จึงรับประทานเม็ดที่ลืมพร้อมกับเม็ดจะต้องใช้ในวันพุธ

                เมื่อนับจากเวลาที่ควรใช้ คือ 22.00 น. ของวันอังคาร ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง คือ 22.00 น. ของวันพุธ จะห่างกัน 24 ชั่วโมง ดังนั้น แม้ว่าจะได้รับประทานเม็ดที่ลืม แต่เมื่อช้าเกินไป ก็ถือว่าพลาดการใช้ยาคุม 1 เม็ด หรือมี 1 missed pill แล้วนะคะ

 

                ตัวอย่างที่สาม ในกรณีที่รับประทานยาคุมฮอร์โมนรวมครั้งก่อนตรงกับ 22.00 น. ของวันจันทร์ แล้วลืมรับประทานยาคุมในวันอังคารและพุธ เมื่อนึกได้ในวันพฤหัสบดี เวลา 22.00 น. การแก้ไขที่เหมาะสมก็คือ แกะเม็ดยาที่ลืมใช้มาเพียง 1 เม็ด โดยอาจเลือกเม็ดล่าสุดที่ลืมก็ได้ แล้วรับประทานพร้อมกับเม็ดยาที่จะต้องใช้ในวันพฤหัสบดี

                เมื่อนับจากเวลาที่ควรใช้ คือ 22.00 น. ของวันอังคาร ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง คือ 22.00 น. ของวันพฤหัสบดี จะห่างกัน 48 ชั่วโมง จึงถือว่าพลาดการใช้ยาคุมต่อเนื่องกัน 2 เม็ด หรือมี 2 missed pill นั่นเอง

 

                แต่ถ้ายาคุมที่ใช้เป็นยาคุมฮอร์โมนเดี่ยว สูตรตัวยาดีโซเจสเทรล ได้แก่ ยาคุมยี่ห้อ “ซีราเซท” (Cerazette) เกณฑ์ในการพิจารณาว่าพลาดการใช้ยาคุม ก็จะเปลี่ยนจาก “ตั้งแต่ 24 ชั่วโมงขึ้นไป” ของยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม มาเป็น “เกิน 12 ชั่วโมง” ของยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยวสูตรนี้แทน

                สมมติว่ากำหนดเวลารับประทานไว้ตรงกับ 22.00 น. โดยรับประทานตามปกติมาเรื่อย ๆ จนถึงวันจันทร์ แต่กลับลืมรับประทานในวันอังคาร แล้วมานึกได้ในวันพุธ เวลา 12.00 น. จึงรับประทานเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้

                เมื่อนับจากเวลาที่ควรใช้ คือ 22.00 น. ของวันอังคาร ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง คือ 12.00 น. ของวันพุธ จะห่างกัน 14 ชั่วโมง จึงถือว่าพลาดการใช้ยาคุม 1 เม็ด หรือมี 1 missed pill เนื่องจากรับประทานช้าเกิน 12 ชั่วโมงจากเวลาที่ควรใช้ค่ะ

 

                เมื่อลืมรับประทานยาคุม ก็ควรรับประทานเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้

                ซึ่งในกรณีที่ลืมต่อเนื่องกันหลายวัน จะเลือกเม็ดยาที่ลืมใช้มาเพียงเม็ดเดียว โดยอาจเลือกเป็นเม็ดล่าสุดที่ลืมใช้ ส่วนเม็ดอื่น ๆ ที่ลืม ก็ให้ทิ้งไป หรืออาจเก็บไว้เป็นเม็ดยาสำรองเผื่อใช้กรณีที่จำเป็น

 

                ไม่ว่าจะเป็นเพียงการรับประทานช้า โดยยังไม่พลาดการใช้ยาคุม หรือจะพลาดการใช้ไปแล้วก็ตาม วิธีรับประทานยาคุมต่อ ก็ใช้หลักการเดียวกันดังที่กล่าวไปข้างต้นนั่นเองนะคะ

                แต่จะต่างกันที่ การพิจารณาว่าควรใช้วิธีป้องกันสำรองร่วมด้วยหรือไม่

 

                นั่นคือ ถ้าแค่เพียงรับประทานช้ากว่าเวลาที่ควรใช้ โดยไม่ถือว่าพลาดยาคุม ก็จะยังให้ผลในการป้องกันการตั้งครรภ์ตามเดิม ดังนั้น หากมีผลป้องกันอยู่แล้ว ก็ไม่จำเป็นจะต้องใช้วิธีคุมกำเนิดอื่น ๆ ร่วมด้วย

                แต่ถ้าพลาดการใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยวตั้งแต่ 1 เม็ดขึ้นไป (1 missed pill) หรือพลาดการใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมต่อเนื่องกันตั้งแต่ 2 เม็ดขึ้นไป (2 missed pill) ซึ่งบางแหล่งอ้างอิง อาจกำหนดเป็น 2 หรือ 3 missed pill แล้วแต่กรณี ก็จะไม่มีผลในการป้องกัน จึงจำเป็นต้องใช้วิธีคุมกำเนิดอื่น ๆ ร่วมด้วยค่ะ

 

 

เอกสารอ้างอิง

1. U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use. Centers for Disease Control and Prevention, 2016.
2. FSRH Guidance on Incorrect Use of Combined Hormonal Contraception. Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare, 2018.
3. FSRH Guideline: Progestogen-only Pills, August 2022 (Updated July 2023).