ใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ด เริ่มรับประทานวันเสาร์ แต่วันอาทิตย์ลืมรับประทาน วันจันทร์แกะเม็ดวันอาทิตย์มาใช้ วันอังคารแกะเม็ดวันจันทร์มาใช้ เมื่อสังเกตว่าแกะเม็ดยามาใช้ผิด และนึกได้ว่าในวันอาทิตย์น่าจะลืมรับประทานยาคุม วันพุธจึงแกะเม็ดยาวันอังคารและวันพุธมารับประทานพร้อมกัน 2 เม็ด แบบนี้จะต้องเปลี่ยนแผงใหม่มั้ย หรือสามารถใช้แผงเดิมต่อได้เลย
จากกรณีตัวอย่าง พบปัญหา 3 ประการนะคะ
- ลืมรับประทานยาคุม 1 วัน
- แกะเม็ดยาไม่ตรงกับวันที่ใช้จริง
- แก้ไขปัญหาเกี่ยวกับการลืมรับประทาน ไม่ถูกวิธี
ในกรณีนี้ การแกะเม็ดยามาใช้ผิดวัน ไม่ใช่สิ่งที่น่ากังวลค่ะ เนื่องจากเม็ดยาทั้ง 21 เม็ด มีตัวยาสำคัญเหมือนกัน จะแกะเม็ดใดมารับประทาน ประสิทธิภาพและผลข้างเคียงก็ไม่ต่างกันเลย
การระบุตัวย่อ หรือชื่อของวันในสัปดาห์ เอาไว้ในแผงยา ก็เพียงเพื่อให้ง่ายต่อการตรวจสอบประจำวัน ป้องกันการรับประทานไม่ครบ หรือการรับประทานซ้ำซ้อนโดยไม่ตั้งใจ
ซึ่งหากผู้ใช้รายนี้ มีการตรวจสอบทุกครั้งก่อนที่แกะเม็ดยามารับประทาน ก็จะรู้ตัวตั้งแต่วันจันทร์แล้วว่าลืมรับประทานยาคุมไป 1 วัน เมื่อได้เห็นเม็ดยาวันวันอาทิตย์ยังคงตกค้างอยู่ในแผง และสามารถแก้ไขได้อย่างเหมาะสม
การแก้ไขเมื่อลืมรับประทานยาคุม 1 วัน ก็คือ ควรรับประทานเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้ แล้วรอรับประทานเม็ดยาประจำวันตามเวลาปกติ
ถ้าไม่สะดวกที่จะรับประทานในตอนที่นึกได้ หรือถ้าถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวันแล้ว ก็ให้แกะเม็ดที่ลืมและเม็ดที่จะต้องใช้ในวันนั้น มารับประทานพร้อมกันไปเลย แต่อาจทำให้คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ หรือเวียนศีรษะมากขึ้น
ส่วนวันอื่น ๆ ก็ให้รับประทานต่อวันละเม็ดตามปกติ
หากผู้ใช้รายนี้รู้ตัวเมื่อถึงเวลาที่รับประทานยาคุมในวันจันทร์ ก็ควรแกะเม็ดยาวันอาทิตย์และเม็ดยาวันจันทร์ มารับประทานพร้อมกัน แล้วจากนั้นจึงรับประทานต่อวันละเม็ดเหมือนเดิม
เมื่อยังไม่รู้ตัว และรับประทานยาคุมในวันจันทร์เพียงแค่ 1 เม็ด จึงถือว่าพลาดการใช้ยาคุมไป 1 วัน โดยไม่มีการแก้ไขอย่างเหมาะสม แต่เนื่องจากยาคุม 21 เม็ด เป็นยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม ซึ่งการพลาดการใช้ไป 1 วันยังเป็นที่ยอมรับได้
นั่นคือ ถ้าถือว่าน่าจะมีผลคุมกำเนิดแล้ว เช่น เป็นการใช้ยาคุมแผงแรก โดยเริ่มรับประทานภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน หรือ เป็นการต่อยาคุมแผงใหม่ โดยเริ่มใช้แผงนี้ตามกำหนด แม้จะพลาดการใช้ยาคุมไป 1 วัน ก็ยังถือว่ามีผลคุมกำเนิดต่อเนื่อง
แต่ประสิทธิภาพก็อาจลดลงนะคะ หากเทียบกับผู้ที่รับประทานถูกต้องและครบถ้วน หรือผู้ที่พลาดการใช้ 1 วันเหมือนกันแต่แก้ไขได้อย่างเหมาะสม
อ้างอิงจาก Trussell J. Contraceptive Technology, 2018. การรับประทานยาคุมรายเดือนอย่างสมบูรณ์แบบ (Perfect use) มีโอกาสตั้งครรภ์เพียงแค่ 0.3% ในขณะที่การใช้โดยทั่ว ๆ ไป (Typical use) ที่อาจรับประทานไม่ตรงเวลาสม่ำเสมอ หรือพลาดการใช้ไปบ้างแต่ไม่มากจนไม่มีผลคุมต่อเนื่อง ก็อาจทำให้โอกาสตั้งครรภ์เพิ่มขึ้นเป็น 7%
เมื่อพลาดการใช้ยาคุมประจำวันอาทิตย์ โดยไม่ได้แก้ไข จนกระทั่งผ่านการใช้ยาคุมประจำวันจันทร์ไปแล้ว ไม่มีประโยชน์ที่จะรับประทานเพิ่มเป็น 2 เม็ดในวันพุธ เพราะไม่เพิ่มประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ และอาจได้รับผลข้างเคียงมากขึ้นโดยไม่จำเป็น อีกทั้ง ความแปรปรวนของฮอร์โมน ก็อาจทำให้เกิดปัญหาเลือดออกกะปริบกะปรอยได้ง่าย
อย่างไรก็ตาม ในเมื่อรับประทานเกินไปแล้ว ก็ไม่เป็นไรค่ะ สามารถใช้ยาคุมแผงนี้ต่อได้ โดยเมื่อถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวันพฤหัสบดี ก็ให้แกะเม็ดยามาใช้ 1 เม็ดตามปกติ ไม่ควรงดใช้เพียงเพราะวันพุธรับประทานไป 2 เม็ดนะคะ
และอย่าลืมตรวจสอบก่อนใช้ รวมถึงรับประทานเม็ดยาให้ตรงวัน เพื่อป้องกันไม่ให้ผิดพลาดซ้ำอีก
เมื่อใช้ยาคุมแผงนี้จนหมด ก็ให้เว้นว่าง 7 วันก่อนต่อแผงใหม่ ซึ่งหากหลังจากนี้ มีการใช้ต่อเนื่องวันละเม็ด ไม่ลืมหรือใช้เกินอีก วันที่เริ่มแผงใหม่ก็จะตรงกับวันเสาร์ เหมือนกันกับยาคุมแผงนี้ค่ะ
เอกสารอ้างอิง
- Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use, 3rd edition. World Health Organization, 2016.
- U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use. Centers for Disease Control and Prevention, 2016.
- FSRH Guideline: Combined Hormonal Contraceptive. Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare, 2019. (Amended November 2020)
- Trussell J, Aiken ARA, Mickes E, Guthrie K. Efficacy, Safety, and Personal Considerations. In: Contraceptive Technology, 21st ed, Hatcher RA, Nelson AL, Trussell J, et al (Eds), Ayer Company Publishers, Inc., New York 2018.
