ถ่ายเหลวหลังกินยาคุมรายเดือนชนิดฮอร์โมนเดี่ยว
ในกรณีของยาคุมรายเดือนชนิดฮอร์โมนเดี่ยว คำแนะนำนอกจากจะแตกต่างกันตามแหล่งอ้างอิงแล้ว บางแนวทางก็ยังกำหนดรายละเอียดปลีกย่อยแยกตามตัวยาฮอร์โมนที่ใช้อีกด้วยนะคะ
บทความนี้จะแนะนำวิธีปฏิบัติของ 3 แนวทาง เริ่มจากแนวทางขององค์การอนามัยโลก (WHO) ซึ่งจะเน้นเป็นอักษรตัวหนา เนื่องจากนิยมใช้อ้างอิงในประเทศไทย ตามด้วยแนวทางของศูนย์ควบคุมโรค สหรัฐอเมริกา (CDC) และคณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักร (FSRH) ซึ่งอาจถูกนำมาอ้างอิงในบางกรณี
โดยพิจารณาว่าภาวะ “ท้องเสียอย่างรุนแรงและต่อเนื่อง” หมายถึงการถ่ายเหลวหรือถ่ายเป็นน้ำ ตั้งแต่ 6 ครั้งขึ้นไป ภายใน 24 ชั่วโมงค่ะ4
คำแนะนำขององค์การอนามัยโลก3 จะใช้สำหรับยาคุมฮอร์โมนเดี่ยว ที่มีเฉพาะเม็ดยาฮอร์โมนในแผง ไม่มีเม็ดยาหลอกอยู่เลย เช่น เอ็กซ์ลูตอน, เดลิต้อน และ ซีราเซท
โดยแนะนำผู้ที่มีอาการท้องเสียอย่างรุนแรงและต่อเนื่องกันตั้งแต่ 48 ชั่วโมงขึ้นไปว่า…
- ให้รับประทานยาคุมวันละเม็ดตามเวลาปกติ หากสามารถทำได้
- ถ้าใช้ยาคุมติดต่อกันยังไม่ถึง 2 วัน (48 ชั่วโมง) และมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันไปแล้ว ให้รับประทานยาคุมฉุกเฉินทันที หรือเร็วที่สุดที่ทำได้ ภายใน 72 ชั่วโมง หรืออย่างช้าไม่เกิน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์
- ใช้ถุงยางป้องกัน หรืองดมีเพศสัมพันธ์ จนกว่าจะรับประทานยาคุมติดต่อกันครบ 2 วัน (48 ชั่วโมง) หลังจากที่หายดีแล้ว
- ใช้ไปจนหมดแผง แล้วต่อแผงใหม่ตามปกติ
สำหรับคำแนะนำของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา2 จะใช้สำหรับยาคุมฮอร์โมนเดี่ยว ที่มีเฉพาะเม็ดยาฮอร์โมนในแผง ไม่มีเม็ดยาหลอกอยู่เลย เช่น เอ็กซ์ลูตอน, เดลิต้อน และ ซีราเซท เหมือนกับองค์การอนามัยโลก
แต่มีแนวทางปฏิบัติที่แตกต่างกัน โดยแนะนำว่า หากการถ่ายเหลวเกิดขึ้นภายใน 3 ชั่วโมงหลังรับประทาน ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลใดและเป็นต่อเนื่องกันนานแค่ไหน ให้รับประทานซ้ำอีก 1 เม็ดทันทีที่ทำได้ จากนั้นก็รับประทานต่อไปตามเวลาปกติ
หากใช้ซ้ำไม่ทันภายใน 3 ชั่วโมงนับจากเวลาปกติที่เคยใช้ เอ็กซ์ลูตอน และ เดลิต้อน หรือใช้ซ้ำไม่ทันภายใน 12 ชั่วโมงนับจากเวลาปกติที่เคยใช้ ซีราเซท ควรงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะรับประทานยาคุมติดต่อกันครบ 2 วันหลังหายดี รวมถึงควรพิจารณาการใช้ยาคุมฉุกเฉิน หากมีเพศสัมพันธ์ไปแล้วโดยไม่ได้ป้องกัน
จะเห็นได้ว่า ทั้ง 2 แนวทางข้างต้น ไม่ครอบคลุมถึงยาคุมฮอร์โมนเดี่ยว รูปแบบใหม่ล่าสุด ซึ่งมีทั้งเม็ดยาฮอร์โมนและเม็ดยาหลอกอยู่ในแผง อย่าง สลินดา
ในขณะที่คำแนะนำล่าสุดของคณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักร5 สามารถใช้กับยาคุมฮอร์โมนเดี่ยวทุก ๆ รูปแบบนะคะ
อย่างไรก็ตาม แนวทางปฏิบัติในกรณีของยาคุมฮอร์โมนเดี่ยว จะคล้ายกับศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา โดยให้คำแนะนำว่า อาการท้องร่วงเป็นน้ำอย่างรุนแรงหลังจากรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนได้ไม่นาน อาจรบกวนการดูดซึมยา จึงควรรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนซ้ำอีก 1 เม็ดทันทีที่ทำได้ จากนั้นก็รับประทานต่อไปตามเวลาปกติ
หากใช้ซ้ำไม่ทันภายใน 3 ชั่วโมงนับจากเวลาปกติที่เคยใช้ เอ็กซ์ลูตอน และ เดลิต้อน หรือใช้ซ้ำไม่ทันภายใน 12 ชั่วโมงนับจากเวลาปกติที่เคยใช้ ซีราเซท ควรงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะรับประทานยาคุมติดต่อกันครบ 48 ชั่วโมงหลังหายดี
หรือหากใช้ซ้ำไม่ทันภายใน 24 ชั่วโมงนับจากเวลาปกติที่เคยใช้ สลินดา ควรงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนติดต่อกันครบ 7 วันหลังหายดี
และในช่วงที่ไม่มีผลป้องกันจากยาคุมแต่ละยี่ห้อที่ใช้อยู่ หากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันไปแล้ว ควรรับประทานยาคุมฉุกเฉินทันทีที่ทำได้ โดยยาคุมฉุกเฉินที่มีใช้ในประเทศไทยจะเป็นชนิดตัวยาลีโวนอร์เจสเทรล ซึ่งคณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักรแนะนำให้ใช้ภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ค่ะ
หรือหากอ้างอิงตามข้อมูลยาสำหรับผู้บริโภค (Consumer Medicines Information; CMI) จะแนะนำว่าหากท้องเสียอย่างรุนแรงภายใน 3 – 4 ชั่วโมง6 หลังรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนของ สลินดา ให้รับประทานเม็ดยาฮอร์โมนซ้ำอีก 1 เม็ดทันทีที่ทำได้
หากแก้ไขไม่ทันภายใน 12 ชั่วโมงนับจากเวลาปกติที่เคยใช้ ควรงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนติดต่อกันครบ 7 วัน รวมถึงควรพิจารณาการใช้ยาคุมฉุกเฉิน หากมีเพศสัมพันธ์ไปแล้วโดยไม่ได้ป้องกัน
ในประเทศไทยมักใช้แนวทางขององค์การอนามัยโลกเป็นแหล่งอ้างอิง หรือในบางกรณีก็อาจใช้แนวทางของสหรัฐอเมริกา เพื่อแนะนำข้อควรปฏิบัติสำหรับผู้ที่ท้องเสียหลังรับประทานยา โดยเฉพาะเมื่อท้องเสียอย่างรุนแรงและต่อเนื่อง ในระหว่างที่ใช้เอ็กซ์ลูตอน, เดลิต้อน หรือซีราเซท
ยกเว้นในกรณีของสลินดา ที่ต้องนำแนวทางของสหราชอาณาจักรหรือคำแนะนำของบริษัทยามาใช้อ้างอิงแทน
