“วันเดย์” (Oneday) เป็นยาคุมรายเดือนชนิดฮอร์โมนรวมแบบ 28 เม็ด
โดยเม็ดยาสีขาว 21 เม็ดเป็นเม็ดยาฮอร์โมน ซึ่งมีตัวยาเมสทรานอล (Mestranol) เม็ดละ 0.05 มิลลิกรัม และนอร์อิทิสเตอโรน (Norethisterone) เม็ดละ 1 มิลลิกรัม
ส่วนเม็ดยาสีน้ำตาล 7 เม็ดเป็นเม็ดยาเสริมธาตุเหล็ก ซึ่งมีตัวยาเฟอร์รัส ฟูมาเรต (Ferrous fumarate) เม็ดละ 75 มิลลิกรัม โดยถือว่าเป็นเม็ดยาหลอก เนื่องจากไม่มีผลในการคุมกำเนิดค่ะ
Mestranol ต้องผ่านการเปลี่ยนแปลงที่ตับให้เป็น Ethinyl estradiol ก่อนจึงจะออกฤทธิ์ได้ โดยทั่วไปถือว่า Mestranol 0.050 มิลลิกรัม เทียบเท่ากับ Ethinyl estradiol 0.030 – 0.035 มิลลิกรัม
และเพราะมีปริมาณ Ethinyl estradiol น้อยกว่า 0.05 มิลลิกรัม จึงจัดให้ “วันเดย์” อยู่ในกลุ่มของยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม ประเภทฮอร์โมนต่ำ (Low dose pills)
ผลข้างเคียงจากเอสโตรเจน เช่น คลื่นไส้, อาเจียน, ปวดศีรษะ, บวมน้ำ หรือการเกิดฝ้า จึงพบน้อยกว่ายาคุมประเภทฮอร์โมนสูง (High dose pills) โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผลข้างเคียงต่อระบบทางเดินอาหาร ได้แก่ คลื่นไส้/อาเจียน ที่พบจากการใช้ Mestranol ได้น้อยกว่ายาคุมสูตร Ethinyl estradiol
สำหรับ Norethisteroneเนื่องจากเป็นโปรเจสตินที่มีฤทธิ์แอนโดรเจน จึงอาจพบผลข้างเคียง เช่น สิว, หน้ามัน หรือขนดก
ส่วนผลข้างเคียงจาก Ferrous fumarate เช่น คลื่นไส้, ไม่สบายท้อง, ท้องผูก, ท้องร่วง, อุจจาระมีสีดำหรือคล้ำขึ้น อาจพบได้บ้างในระหว่างที่ใช้เม็ดยาหลอก
นอกจากนี้ การใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม อาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ (Venous thromboembolism; VTE) ได้
ซึ่งผู้ที่อยู่ในเกณฑ์อ้วนมาก หรือมีค่าดัชนีมวลกาย (Body mass index; BMI) ตั้งแต่ 30 กิโลกรัมต่อตารางเมตรขึ้นไป จะยิ่งมีความเสี่ยงมากขึ้น
แม้แนวทางขององค์การอนามัยโลก (WHO), ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา (CDC) และคณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักร (FSRH) ไม่ได้ห้ามใช้ในคนอ้วน ถ้าไม่มีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ ของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันร่วมด้วย
แต่เพื่อความปลอดภัย ก็ควรเพิ่มความระมัดระวังในการเลือกสูตรยาคุมที่เหมาะสม หรืออาจพิจารณาทางเลือกอื่นแทนการใช้ยาคุมฮอร์โมนรวม โดยเฉพาะผู้ที่มีค่า BMI > 35 kg/m2
อย่างไรก็ตาม ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมที่มีปริมาณเอสโตรเจน Ethinyl estradiol ไม่เกินเม็ดละ 0.03 มิลลิกรัม และใช้ตัวยาโปรเจสตินเป็น Levonorgestrel, Norethisterone หรือ Norgestimate มีความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือดต่ำกว่าสูตรอื่น ๆ
ซึ่งอาจสูงขึ้นเล็กน้อยสำหรับยาคุมที่ใช้ Mestranol 0.05 มิลลิกรัม โดยเทียบเท่ากับยาคุมที่มี Ethinyl estradiol 0.030 – 0.035 มิลลิกรัม
“วันเดย์” จึงเป็นทางเลือกในการคุมกำเนิดสำหรับผู้ที่เริ่มใช้ยาคุมฮอร์โมนรวม หรือกังวลเกี่ยวกับความเสี่ยงดังกล่าว และต้องการเสริมธาตุเหล็กร่วมด้วย
แต่ผู้ที่มีโรคประจำตัว, ผู้ที่สูบบุหรี่และมีอายุตั้งแต่ 35 ปีขึ้นไป, ผู้ที่ต้องการใช้เพื่อวัตถุประสงค์อื่น ๆ นอกเหนือจากการคุมกำเนิด ก็ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้นะคะ
อีกทั้ง ผู้ป่วยที่มีภาวะพร่องเอนไซม์จีซิกพีดี (G-6-PD deficiency) ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาคุม “วันเดย์” เนื่องจาก Mestranol อาจทำให้เม็ดเลือดแดงแตกได้ง่าย
เช่นเดียวกับผู้ป่วยโรคโลหิตจางธาลัสซีเมีย ที่ไม่ควรใช้ยาคุม “วันเดย์” เพราะอาจเสี่ยงต่อภาวะเหล็กเกินหากได้รับ Ferrous ปริมาณมาก หรือเป็นประจำ
“วันเดย์” เป็นยาคุมแผงเปลือย นั่นคือ ไม่ได้มีกล่องหรือซองสำหรับบรรจุแยกแต่ละแผง ผลิตโดยบริษัท เอเชี่ยน ยูเนี่ยน แล็บบอราตอรี่ จำกัด (Asian Union Laboratories co.ltd) ราคาประมาณ 20 – 30 บาท
แต่ปัจจุบันไม่มีใช้แล้ว โดยระบบตรวจสอบการอนุญาตของคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ระบุว่ามีการยกเลิกทะเบียนตำรับยานี้ไปเมื่อ 12 ตุลาคม 2567 ค่ะ
