แอร์-เอ็กซ์ (Air-X) เป็นชื่อการค้าของยาขับลม ซึ่งมี ไซเมธิโคน (Simethicone) เป็นตัวยาสำคัญ และจัดจำหน่ายโดยบริษัทอาร์เอ็กซ์ จำกัด
ไซเมธิโคน ออกฤทธิ์โดยลดแรงตึงผิวของฟองอากาศในกระเพาะอาหาร ทำให้เกิดการรวมตัวกันของฟองอากาศขนาดเล็กและแตกตัวได้เร็วขึ้น แล้วถูกขับออกผ่านการเรอหรือการผายลม
อาการท้องอืด อาจพบหลังจากการรับประทานแบบรีบร้อนหรือเคี้ยวไม่ละเอียด, การรับประทานอาหารที่ย่อยยาก มีกากใยเยอะ และเครื่องดื่มประเภทอัดลม
หรือพบเป็นอาการร่วมในบางโรค เช่น แผลในทางเดินอาหาร กระเพาะอาหารอักเสบ ลำไส้แปรปรวน การอุดตันในลำไส้ นิ่วในถุงน้ำดี มะเร็งกระเพาะอาหาร เป็นต้น
การใช้ ไซเมธิโคน นอกจากจะช่วยบรรเทาอาการจุกเสียด แน่นท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ เนื่องจากการมีลมในทางเดินอาหารมากเกินไป จากสาเหตุที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว ยังใช้ลดอาการท้องอืดหลังผ่าตัดในช่องท้อง
รวมไปถึง ใช้ลดฟองอากาศที่เกาะอยู่ตามผิวของทางเดินอาหาร ก่อนการฉายภาพรังสีหรือการส่องกล้อง เพื่อไม่ให้บดบังหรือลดประสิทธิภาพการมองเห็นเยื่อบุของกระเพาะอาหารและลำไส้ ในการตรวจวินิจฉัยหรือรักษาโรค
แต่ ไซเมธิโคน ไม่มีคุณสมบัติในการสะเทินกรด จึงไม่สามารถใช้ทดแทนยาลดกรดได้
ดังนั้น นอกจากการใช้ ไซเมธิโคน เพื่อบรรเทาอาการจุกเสียด แน่นท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ เนื่องจากมีลมในทางเดินอาหารมากเกินไปแล้ว หากมีอาการปวดแสบร้อนท้องจากภาวะกรดเกิน ก็ควรพิจารณาการใช้ยาลดกรดร่วมด้วยนะคะ
แอร์-เอ็กซ์ มีจำหน่ายทั้งรูปแบบยาน้ำและยาเม็ดค่ะ โดยยาน้ำชนิดหยด (Air-X Drops) มีตัวยาสำคัญ 40 มิลลิกรัม/0.6 มิลลิลิตร
หลอดหยดของ Air-X Drops จะมีขีดแบ่งขนาดยารวม 10 ขีด ขีดละ 0.1 ซีซี และมีตัวเลขกำกับไว้ 3 ระดับ ได้แก่ 0.3 ซีซี, 0.6 ซีซี และ 1 ซีซี
ซึ่งคำนวณปริมาณตัวยาสำคัญ ได้ดังนี้
ขนาดยา |
ปริมาณไซเมธิโคน |
0.3 ซีซี |
20 มิลลิกรัม |
0.6 ซีซี |
40 มิลลิกรัม |
1 ซีซี |
67 มิลลิกรัม |
หลังเปิดใช้ยาน้ำชนิดหยด (Air-X Drops) สามารถเก็บที่อุณหภูมิห้องปกติได้ นั่นคือ 15 – 30 องศาเซลเซียส ไม่จำเป็นจะต้องเก็บไว้ในตู้เย็น และห้ามเก็บในช่องแช่แข็ง ควรทิ้งยาที่เปิดขวดไว้นานเกิน 1 เดือนแล้ว
ส่วนรูปแบบยาเม็ดสำหรับเคี้ยว มีหลายความแรง ได้แก่ 40 มิลลิกรัม (Air-X SF), 80 มิลลิกรัม (Air-X, Air-X Orange Flavoured, Air-X Lemon Flavoured, Air-X 80) และ 120 มิลลิกรัม (Air – X 120)
ยาเม็ดเคี้ยว ความแรง 40 มิลลิกรัม |
ยาเม็ดเคี้ยว ความแรง 80 มิลลิกรัม |
ยาเม็ดเคี้ยว ความแรง 120 มิลลิกรัม |
ไซเมธิโคนที่อยู่ในรูปแบบยาเม็ดสำหรับเคี้ยว สามารถออกฤทธิ์ได้เช่นกันแม้จะกลืนยาโดยไม่มีการเคี้ยว แต่การเคี้ยวเม็ดยาให้ละเอียดก่อนกลืน จะเพิ่มพื้นที่สัมผัสของยา ทำให้ออกฤทธิ์ได้ดีและเร็วขึ้นนะคะ
แอร์-เอ็กซ์ ในรูปแบบยาเม็ดเคี้ยว ที่มีความแรง 40 (Air-X SF) และ 80 มิลลิกรัม (Air-X, Air-X Orange Flavoured, Air-X Lemon Flavoured, Air-X 80) อยู่ในกลุ่ม “ยาสามัญประจำบ้าน” ซึ่งสามารถขายได้ในร้านค้าหรือร้านสะดวกซื้อทั่วไป
ส่วนยาน้ำชนิดหยด (Air-X Drops) และ ยาเม็ดเคี้ยวความแรง 120 มิลลิกรัม (Air – X 120) จะอยู่ในกลุ่ม “ยาบรรจุเสร็จที่มิใช่ยาอันตรายหรือยาควบคุมพิเศษ” ซึ่งจำหน่ายได้เฉพาะในสถานที่ที่ได้รับอนุญาตให้ขายยาแผนปัจจุบัน
ขนาดการใช้ยา ไซเมธิโคน เพื่อบรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ เมื่อแบ่งตามช่วงอายุ มีดังนี้
เด็กอายุน้อยกว่า 2 ปี รับประทานครั้งละ 20 มิลลิกรัม วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน โดยขนาดการใช้สูงสุดไม่เกินวันละ 240 มิลลิกรัม
เด็กอายุ 2 – 12 ปี รับประทานครั้งละ 40 มิลลิกรัม วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน โดยขนาดการใช้สูงสุดไม่เกินวันละ 480 มิลลิกรัม
เด็กอายุมากกว่า 12 ปีขึ้นไป และผู้ใหญ่ รับประทานครั้งละ 40 – 125 มิลลิกรัม วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน โดยขนาดการใช้สูงสุดไม่เกินวันละ 500 มิลลิกรัม
อย่างไรก็ตาม เนื่องจากยาออกฤทธิ์เฉพาะในทางเดินอาหาร ไม่ได้ถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย จึงมีความปลอดภัยแม้จะรับประทานในขนาดสูง โดยพบรายงานเพียงอาการปวดศีรษะ ไม่สบายท้อง ท้องเสีย หรือท้องผูก ดังนั้น หากแพทย์พิจารณาว่ามีความจำเป็น อาจแนะนำให้รับประทานมากกว่าขนาดระบุไว้ข้างต้นค่ะ
ไม่มีหลักฐานที่ชี้ชัดถึงผลกระทบของการใช้ ไซเมธิโคน ในระหว่างตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร แต่เนื่องจากยาไม่มีการดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย จึงไม่น่าจะถูกส่งไปถึงทารกผ่านทางรกหรือน้ำนม ดังนั้น หากจำเป็นก็อาจพิจารณาให้หญิงตั้งครรภ์และหญิงที่ให้นมบุตรสามารถใช้ยานี้ได้
และการใช้ ไซโมธิโคน ในผู้ที่มีการทำงานของตับหรือไตบกพร่อง ก็ไม่จำเป็นจะต้องปรับขนาด
ส่วนผู้ป่วยเบาหวาน แม้ไม่ได้มีข้อห้ามในการใช้ ไซเมธิโคน แต่ควรเลือกรับประทานสูตรที่ปราศจากน้ำตาล นั่นคือ Air-X SF แทนสูตรปกติ
แต่ ไซเมธิโคน อาจรบกวนการดูดซึมของ เลโวไทร็อกซีน (Levothyroxin) ซึ่งเป็นยาที่ใช้รักษาภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน ดังนั้น หากจำเป็นจะต้องใช้ยาทั้ง 2 ตัวนี้ร่วมกัน ควรรับประทานห่างกันอย่างน้อย 4 ชั่วโมงนะคะ
นอกจาก แอร์-เอ็กซ์ แล้ว ยังมี ไซเมธิโคน ยี่ห้ออื่น ๆ อีกมากมายค่ะ เช่น แกสดรอพท์ 40 (Gasdrops 40), มาโนซี่-40 (Manosi-40), กาโซ 40 (Gaso 40) และ ดาสติล (Dastyl) ซึ่งเป็นยาเม็ดสำหรับเคี้ยว ความแรง 40 มิลลิกรัม
โบลว์-เอ็กซ์ 80 ชนิดเม็ด (Blow-X 80 Tablet), แก๊ส-เอ็กซ์ (Gas-X), ไซมีทิล (Simethyl), แกสดรอพท์ 80 (Gasdrops 80), ซิมโคน-ที (Simcone-T), ฟา-เอ็กซ์ (Fa-X), แกส-เอ็มเอ็ม (Gas-MM Tablet), แอร์ร็อกซ์ (Airrox), ดิออกไซม์ (Dioxzye), แก๊ส-เอ็กซ์ เอ็นเอส (Gas-X NS), ดี แก๊ส (De Gas), เครสฟลาติล (Kressflatil 80), ฟาโวแก๊ซ (Favogas), แก๊สโตรเมด (Gastromed), บับเบิ้ล-เอ็กซ์ (Bubble-X), กาโซ 80 (Gaso 80), แฟลตโต้-เอ็กซ์ (Flatto-EX), ไซมีแนกซ์ (Simenax), โลแก๊สติน (Logastin), มาโนซี่-80 (Manosi-80) และ ซีเมท 80 (Semeth 80) ซึ่งเป็นยาเม็ดสำหรับเคี้ยว ความแรง 80 มิลลิกรัม
และยาเม็ดความแรงอื่น ๆ เช่น แกสดรอพท์ 100 (Gasdrops 100) ความแรง 100 มิลลิกรัม และ กาโซ 125 (Gaso 125) ความแรง 125 มิลลิกรัม
หรือรูปแบบแคปซูลนิ่ม เช่น ดีโฟเจล (Defogel) ความแรง 125 และ 180 มิลลิกรัม, วี-แคป (V-Cap) ความแรง 150 มิลลิกรัม และ โกแกซ (GoGaz) ความแรง 200 มิลลิกรัม
ยาที่มีความแรงมากกว่า 125 มิลลิกรัม ซึ่งเกินขนาดที่แนะนำให้ใช้ต่อครั้ง อาจพิจารณาให้วันละ 2 – 3 ครั้ง สำหรับหลังอาหารบางมื้อ และ/หรือ ก่อนนอน โดยให้มีขนาดการใช้สำหรับผู้ใหญ่ ไม่เกินวันละ 500 มิลลิกรัม
ส่วน ไซเมธิโคน ที่อยู่ในรูปแบบแคปซูลนิ่ม เปลือกแคปซูลจะละลายและปลดปล่อยตัวยาในรูปแบบของเหลวออกมาอย่างรวดเร็ว จึงไม่ต้องเคี้ยวหรือกัดแคปซูลให้แตกก่อนกลืนนะคะ
สำหรับรูปแบบน้ำ ได้แก่ กาโซ ชนิดน้ำแขวนตะกอน (Gaso Suspension), แกส-เมด ชนิดน้ำแขวนตะกอน (Gas-Med Suspension), ดีโฟมมา ชนิดหยด (Defoama Drops), ไซมีคอน ชนิดหยด (Simecon Drops), เบบี้ ไซเมทิโคน ชนิดหยด (Baby Simethicone Drops), ไมลอม ชนิดหยด (Mylom Drops), แกสซี่ ดร็อปส์ (Gassi Drops), แก๊สซ่า ชนิดหยด (Gasza Drops), ดิออกไซม์ (Dioxzye), โลแก๊ส-40 ชนิดหยอด (Logas-40 Drop), แอร์ร็อกซ์ ชนิดหยด (Airrox Drops), วิน ชนิดหยด (Vin Drops), เอ็กซ์ฟลาติล ดร๊อพส์ (Exflatyl Drops) ซึ่งเป็นยาน้ำชนิดหยด ความแรง 40 มิลลิกรัม/0.6 มิลลิลิตร
รวมไปถึง กาสเมด ชนิดหยด (Gasmed Drops) ความแรง 40 มิลลิกรัม/1 มิลลิลิตร, ซิมโคน (Simcone) ความแรง 67 มิลลิกรัม/1 มิลลิลิตร และ ฟลาโคน (Flacone) ความแรง 120 มิลลิกรัม/15 มิลลิลิตรค่ะ