เริ่มใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ดแผงแรกในวันที่ประจำเดือนหมด วันนี้มีประจำเดือนมา ทั้งที่ยาคุมในแผงยังเหลืออยู่ 3 เม็ด ควรทำอย่างไรดี ทานต่อให้หมดแผง, ทิ้งแผงเดิมแล้วเริ่มแผงใหม่ หรือหยุดใช้ยาคุมไปก่อน
วิธีใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ด ก็คือ ให้รับประทานวันละเม็ด ติดต่อกันทุกวันจนหมดแผง จากนั้นก็เว้นว่าง 7 วัน แล้วจึงต่อยาคุมแผงใหม่ เมื่อทำเช่นนี้ไปเรื่อย ๆ ผู้ใช้ก็จะได้รับฮอร์โมนติดต่อกัน 21 วัน สลับด้วยช่วงปลอดฮอร์โมน 7 วัน
ในช่วงปลอดฮอร์โมนนี่เอง ที่เยื่อบุโพรงมดลูกซึ่งไม่ได้รับฮอร์โมนไปหล่อเลี้ยงต่อ ก็จะเริ่มหลุดลอก และมีการฉีกขาดของหลอดเลือดบริเวณเยื่อบุโพรงมดลูก ทำให้มีเลือดออกคล้ายประจำเดือนที่มาตามรอบปกติ โดยเกิดขึ้นหลังจากที่ใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ดหมดไปแล้ว 2 – 3 วัน หรือคลาดเคลื่อนเล็กน้อยค่ะ
อย่างไรก็ตาม ความแปรปรวนของฮอร์โมน ก็อาจทำให้มีเลือดออกทั้งที่ใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ดยังไม่หมดแผงได้นะคะ แต่เลือดที่ออกในลักษณะนี้ มักจะมาแบบกะปริบกะปรอย และหายเองได้ในไม่กี่วัน
ซึ่งอาจพบในระหว่างที่ใช้ยาคุมแผงแรก ๆ (1 ใน 5 รายของผู้ที่เริ่มใช้ยาคุมฮอร์โมนรวม มีเลือดออกผิดปกติในช่วง 3 เดือนแรก), การใช้ยาคุมฮอร์โมนต่ำมาก, การรับประทานไม่ตรงเวลาหรือลืมรับประทาน รวมถึงในกรณีที่เกิดปัญหาที่ทำให้ยาคุมถูกดูดซึมน้อยลงหรือขับออกเร็วขึ้น เช่น การอาเจียน, การถ่ายเหลว และการใช้ร่วมกับยาหรือสมุนไพรบางอย่าง
จากกรณีตัวอย่าง ผู้ถามซึ่งเริ่มรับประทานยาคุมแผงแรกในวันที่ประจำเดือนหมด ไม่ว่าจะทันภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือนหรือไม่ แต่เมื่อใช้ต่อเนื่องกันครบ 7 วันแล้ว ก็ถือว่ามีผลป้องกันจากยาคุมแผงนี้แล้วนะคะ
หากที่ผ่านมา ไม่มีปัญหาดังต่อไปนี้ติดต่อกันตั้งแต่ 2 – 3 วันขึ้นไป ได้แก่ ลืมรับประทาน, อาเจียนภายใน 2 – 3 ชั่วโมงหลังรับประทาน, อาเจียนและ/หรือถ่ายเหลวอย่างรุนแรงและต่อเนื่อง อีกทั้ง ไม่ได้รับประทานยาบางตัวในกลุ่มยากันชัก, ยารักษาวัณโรค, ยาต้านเชื้อไวรัสเอชไอวี หรือสมุนไพรเซนต์จอห์นเวิร์ต ก็ถือว่ายังมีผลป้องกันจากยาคุมอยู่เหมือนเดิม
ส่วนเลือดที่ออกมาหลังรับประทานไปแล้ว 18 เม็ด หากไม่มีอาการผิดปกติอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ตกขาวผิดปกติ, คันหรือมีกลิ่นเหม็นคาวที่ช่องคลอด, ปวดท้องรุนแรง, แสบขัดเวลาปัสสาวะ, เจ็บขณะร่วมเพศ หรือมีเลือดออกทุกครั้งหลังมีเพศสัมพันธ์ ก็ยังไม่ต้องกังวลค่ะ
ถ้าเป็นเลือดที่ออกแบบกะปริบกะปรอย หลังรับประทานยาคุมต่อให้ตรงเวลาสม่ำเสมอ ก็จะค่อย ๆ หายไปเอง หมดแผงแล้วก็เว้นว่าง 7 วันเพื่อเป็นช่วงปลอดฮอร์โมนให้ประจำเดือนมา จากนั้นจึงค่อยเริ่มรับประทานยาคุมแผงใหม่ในวันที่ 8 ของการเว้นว่าง
แต่ถ้ามีเลือดออกมากและมาต่อเนื่องกันหลายวันคล้ายประจำเดือน หลังรับประทานยาคุมแผงแรกหมดแล้ว ก็ให้ต่อแผงที่สองในวันถัดมาได้เลยนะคะ หลังใช้แผงที่สองหมดแล้ว จึงค่อยเว้นว่าง 7 วันก่อนต่อแผงที่สาม ซึ่งประจำเดือนรอบถัดไปก็ควรจะมาในช่วงที่เว้นว่างตามปกตินั่นเอง
อย่างไรก็ตาม หากผู้ถามเริ่มรับประทานยาคุมแผงแรก ไม่ทัน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน ก็ต้องงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย ไปจนกว่าจะรับประทานยาคุมแบบ 21 เม็ดติดต่อกันครบ 7 วันก่อนนะคะ
หากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน ก่อนที่จะมีผลคุมกำเนิดจากยา ก็อาจตั้งครรภ์ได้ ซึ่งหากมีการตั้งครรภ์แล้ว แม้จะรับประทานยาคุมต่อมาเรื่อย ๆ แต่การตั้งครรภ์ก็จะยังคงอยู่ค่ะ
ดังนั้น ในกรณีที่ผู้ถามเริ่มยาคุมแผงแรกไม่ทัน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน และมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันก่อนที่จะใช้ยาคุมแผงนี้ติดต่อกันครบ 7 วัน ก็ควรตรวจการตั้งครรภ์ ในอีก 2 – 4 สัปดาห์ถัดมาด้วยนะคะ
แต่ถ้ามีอาการผิดปกติอื่น ๆ ร่วมด้วย หรือเลือดออกมากและนานเกินไป หรือใช้ยาคุมมาหลายเดือนแล้วแต่ยังคงมีเลือดออกกลางแผงอยู่เรื่อย ๆ โดยไม่ทราบสาเหตุ แนะนำให้ไปพบสูตินรีแพทย์เพื่อตรวจเพิ่มเติม และรับการรักษาที่เหมาะสมค่ะ
เอกสารอ้างอิง
- Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare (FSRH). FSRH Guideline: Combined Hormonal Contraception. January 2019 (Amended July 2023).
- Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare (FSRH). FSRH Clinical Guidance: Problematic Bleeding with Hormonal Contraception. 2015.
- World Health Organization (WHO). Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use, 3rd edition. 2016.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use. 2016.
